Người lao động bỗng dưng thành đồng phạm – những khoảng trống về hiểu biết pháp luật

SLO – Liên tục trong thời gian gần đây, qua báo chí, chúng ta biết có rất nhiều các công ty bị điều tra, khám xét, khởi tố về các hành vi như: cầm đồ, vay nặng lãi, đòi nợ thuê, lừa đảo chiếm đoạt tài sản … Tất cả những người có liên quan trong các tổ chức này bao gồm: người đại diện, người lãnh đạo và nhân viên đều bị triệu tập để điều tra, khởi tố theo quy định.

Ảnh: Internet

Việc xử lý những trường hợp như vậy là tiếng chuông cảnh tỉnh, cảnh báo cho những cá nhân, người lao động đã và đang tham gia làm việc trong những tổ chức có hành vi kinh doanh, hoạt động vi phạm pháp luật. Vậy người lao động cần rút ra bài học gì để điều chỉnh ý thức, hành vi của mình khi thực hiện công việc theo sự phân công của người quản lý.

Vướng vào vòng lao lý khi làm theo ý Sếp

Trong vụ án nổi tiếng của công ty Bất động sản Alibaba thì ngoài NTL – người chủ mưu, cầm đầu bị cáo buộc hành vi Lừa đảo chiếm đoạt tài sản ra thì còn rất nhiều những người khác là nhân viên cấp dưới của L cũng bị truy tố cùng tội danh “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” với vai trò đồng phạm. Theo quy định tại Điều 17 Bộ luật hình sự 2015 thì Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm, giữa những người đó có sự cấu kết chặt chẽ với nhau và đồng phạm được chia ra thành 04 loại là: người thực hành, người tổ chức, người xúi giục và người giúp sức. Như vậy, để có thể thực hiện được hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản với giá trị cực lớn từ rất nhiều người bị hại ở khắp 63 tỉnh thành thì rất ít khả năng NTL có thể thực hiện một mình. L phải có sự hỗ trợ, thực hiện, giúp sức của những người mà L phân công giao phó, cụ thể là những người thân, nhân viên thân cận.

Khi vụ án được đưa ra xét xử thì chúng ta mới biết rằng những nhân viên này đa số đều không phải là người có trình độ chuyên môn hay có những kỹ năng để có thể đảm nhận và thực hiện được những công việc mà L giao. Vì tất cả đều là nhân viên kinh doanh bất động sản nhưng được L tin tưởng chọn để làm các “giám đốc” của các công ty do L lập lên. Những người đảm nhiệm chức giám đốc một cách “hữu danh vô thực” hoàn toàn làm theo sự chỉ đạo của cấp trên mà không biết rằng, khi lập ra công ty mà bản thân họ đứng đại diện thì trách nhiệm của họ trước pháp luật là gì? Hoặc chế độ tài chính, kế toán, hoạch toán các dòng tiền của công ty như thế nào để hợp pháp hoặc khi đứng ra để mua bán, chào mời các dự án bất động sản và thu tiền từ khách hàng nhưng lại không biết, không nắm được bất cứ thông tin nào về dự án mà mình bán, thậm chí còn có trường hợp họ bán bất động sản cho chính người thân, bạn bè của mình. Và kết quả là gì? Bản thân mình đứng trước Tòa là bị cáo còn người thân, bạn bè của mình trở thành bị hại…

Tương tự với trường hợp nhân viên của các công ty đòi nợ thuê như công ty Luật Pháp Việt vừa bị bắt giam điều tra trong thời gian vừa qua. Những nhân viên của công ty này đều thực hiện các công việc theo sự chỉ đạo của người đứng đầu để thực hiện các hành vi như: gọi điện thoại chửi bới, đe dọa sẽ giết người thân, ghép hình tung lên mạng xã hội nhằm bôi nhọ danh dự, nhân phẩm, đe dọa cho mất việc làm; mang quan tài đến nhà, cơ quan, tổ chức, đặt bình gas, xăng dọa cho nổ tung cơ quan, nhà của khách hàng và người thân của con nợ…

Các nhân viên này họ tự tin, họ nỗ lực, họ nhiệt huyết thực hiện công việc được giao trên một cách “đầy trách nhiệm” mà không biết rằng công việc mình đang làm là một hành vi vi phạm pháp luật. Hành vi của họ có thể khiến cho nhiều con nợ rơi vào tình trạng stress, sợ hãi, khủng hoảng thậm chí có những trường hợp đáng tiếc xảy ra như tìm đến cái chết vì bế tắc. Bởi vì quyền con người (tính mạng, sức khỏe, danh sự, nhân phẩm…) là quyền bất khả xâm phạm, luôn được pháp luật bảo vệ. Pháp luật không cho phép bất cứ hành vi đòi nợ nào theo kiểu côn đồ, lưu manh, sử dụng thủ đoạn sai trái như vậy.

Một ví dụ khác là trường hợp của NHTT. T là một người có trình độ hiểu biết pháp luật nhất định, một cử nhân Luật được đào tạo chính quy, phụ trách mảng pháp lý cho công ty bất động sản Alibaba. Nhưng trái với kỳ vọng về kỹ năng và thái độ chuyên nghiệp trước các vấn đề liên quan đến pháp luật, T lại hùng hổ, hung hăng chống đối, đập phá tài sản khi lực lượng chức năng vào cưỡng chế tại dự án của công ty để rồi kết quả là bị truy tố về tội “cố ý gây thương tích và hủy hoại tài sản”.

Là một người làm pháp lý thì chắc chắn T phải hiểu tính pháp lý của những hợp đồng, biên bản, thỏa thuận mà công ty Alibaba ký kết hơn ai hết. Nhưng tại sao T vẫn thực hiện theo chỉ đạo của người giao việc để rồi bị truy tố về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”?

Nguyên nhân của sự việc

Từ những trường hợp như trên thì câu hỏi đặt ra là những nhân viên đó họ biết hay không biết công việc mình làm là vi phạm pháp luật? Lý do để họ thực hiện hành vi vi phạm pháp luật là gì? Qua phân tích, chúng tôi nhận thấy vấn đề đưa tất cả những nhân viên ở đây vào vòng lao lý đều xuất phát từ 03 lý do:

Thứ nhất, Sự thiếu hiểu biết về pháp luật luôn là nguyên nhân hàng đầu của những rủi ro. Vì thiếu hiểu biết, không thể định hướng được công việc, hành vi mình làm có vi phạm pháp luật hay không, vì thiếu hiểu biết nên khi làm việc chỉ là “sao chép, bắt chước” người khác để đạt được mục đích công việc của mình.

Thứ hai, có thể hiểu hoặc mơ hồ về công việc mình đang làm là không đúng pháp luật nhưng không có lập trường, tâm lý đám đông, cả nể nên không dám, không quyết đoán để từ chối hoặc định hướng lại ý kiến của người giao việc.

Thứ ba, họ hiểu tất cả mọi chuyện đã và đang diễn ra nhưng họ tin tưởng vào người lãnh đạo, những mối quan hệ xã hội của người lãnh đạo của mình có thể bảo kê, miễn trừ trách nhiệm hay giúp đỡ họ trước mọi tình huống.

Dù với bất cứ lý do nào trong ba lý do trên thì cũng thật đáng lo ngại. Bởi lẽ, cả 3 lý do đều dẫn tới những rủi ro không thể lường hết được. Chính vì vậy, bài học cần rút ra ở đây là mỗi người lao động trong quá trình làm việc hãy tự trang bị cho mình những kiến thức, tư duy, nguyên tắc làm việc để bảo vệ chính bản thân mình trong mọi tình huống. Thiếu hiểu biết có thể là nguyên nhân của rủi ro. Nhưng khi đối diện trước pháp luật, thiếu hiểu biết chắc chắn không phải là lý do để được miễn trừ trách nhiệm. Ai đi làm cũng đều vì lương, thưởng và các chế độ phúc lợi xã hội, nhưng không phải vì thế mà bất chấp tất cả chỉ để “làm được việc”, hay làm “hài lòng sếp”… Pháp luật của chúng ta ngày càng công minh và minh bạch, cho dù pháp luật của chúng ta có biên giới nhưng chắc chắn không có vùng cấm. Mọi hành vi của chúng ta đều thuộc sự điều chỉnh của pháp luật. Vì vậy hãy học hỏi, trau đồi kiến thức, bản lĩnh thật nhiều để tự bản thân luôn xác định được kim chỉ nam trên hành trình cuộc sống. Có như vậy ta mới bảo vệ bản thân mình trong mọi tình huống và giúp đỡ, nhắc nhở những người xung quanh mình khi cần.

Luật sư Vũ Thị Kim Ái – Công ty Luật TNHH Pháp lý AV Bình Dương