Người lao động ngoài trời đối mặt với tác động của biến đổi khí hậu

SLO – Người lao động (NLĐ) ngoài trời có thu nhập bấp bênh, sức khỏe ngày càng suy giảm do tác động của biến đổi khí hậu nhưng lại bị bỏ qua trong lưới an sinh xã hội.

Cuộc sống bấp bênh

Hơn 5 năm gắn bó với nghề tài xế công nghệ, anh Nguyễn Văn Thanh (quê ở Nam Định) đã không ít lần muốn chuyển sang công việc khác bởi quá vất vả, dãi nắng dầm mưa. Anh Thanh chia sẻ, trung bình mỗi ngày chạy trên đường khoảng 8 tiếng dù thời tiết nắng to hay mưa dầm, gió rét.

“Với công việc của một tài xế công nghệ, thời gian nghỉ thường không cố định. Hôm nào không có khách thì nghỉ sớm, nếu có khách gọi thì có thể đêm muộn hay sáng sớm vẫn lên đường”, anh Thanh cho biết.

Vì thời gian làm việc kéo dài, lại làm việc ngoài trời liên tục, sương gió, nắng nóng, mưa rét và bụi khiến sức khỏe của anh Thanh ngày càng xuất hiện nhiều dấu hiệu lo ngại. Những cơn đau lưng ập đến nhiều hơn, những con ho kéo dài dai dẳng và nước da ngày thêm sạm.

Dù thấy rõ tình hình sức khỏe ngày càng sa sút nhưng anh cũng không có lựa chọn nào bởi ngoài cái bằng cấp ba và món nợ chưa trả hết thì anh chẳng còn gì để làm vốn.

“Năm ngoái, vợ mình bị ngã xe đứt dây chằng phải mổ chân để nối nhưng không may sau khi mổ lại bị tắc tĩnh mạch, cả năm trời sau đó phải điều trị thuốc men nên mất gần 100 triệu đồng, hầu hết là đi vay. Mình cũng không còn cách nào khác đành ở lại Hà Nội chạy xe đến khi nào trả xong nợ mới về quê làm việc khác”, anh Thanh tâm sự.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Loan (quê ở Thái Bình) đã 6 năm gắn bó với nghề bán hàng rong chia sẻ: “Vì cuộc sống ở quê khó khăn nên tôi ra Hà Nội bán chanh ớt. Trung bình mỗi ngày tôi đi bộ khoảng 10km với gánh hàng rong nặng khoảng 15kg. Không có chỗ ngồi cố định, tôi thường rong ruổi khắp tuyến phố.

Ngày nào bán hết hàng thì cũng kiếm được vài trăm còn hôm ế thì cũng chẳng được bao. Vì gánh hàng nặng nên vai tôi chai sần, những ngày thời tiết thay đổi thì lưng và chân đau nhức. Nhưng bây giờ nếu về quê, tôi cũng không biết làm nghề gì kiếm sống vì ruộng vườn cũng đã bán hết”.

67,2% NLĐ ngoài trời không có tích lũy

Theo Viện Nghiên cứu đời sống xã hội (Social Life), biến đổi khí hậu ảnh hưởng đặc biệt đến sức khỏe của NLĐ làm việc ngoài trời tại các đô thị ở Việt Nam. Năm 2024, Social Life tiến hành khảo sát 400 NLĐ làm các công việc ngoài trời tại 4 thành phố lớn là: Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng và Cần Thơ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy: 70,5% NLĐ ngoài trời nằm trong nhóm 30 – 60 tuổi; 48,5% gắn bó với công việc này trên 10 năm; trình độ học vấn tương đối thấp (46,3% tốt nghiệp THCS và 19,3% dừng lại ở cấp tiểu học); tình trạng cư trú bấp bênh (52% không có hộ khẩu thường trú, 6,5% không có chỗ ở cố định)…

Đáng chú ý, 67,2% cho biết, họ không có khoản tiết kiệm nào để ứng phó với tình huống khẩn cấp. Với họ, dừng làm việc có nghĩa là hết tiền, không có bất kỳ nguồn dự trữ nào để đối phó với những giai đoạn không thể làm việc do thời tiết xấu.

PGS, TS Nguyễn Đức Lộc, Viện trưởng Social Life chia sẻ: “Ngay sau đêm bão Yagi vừa quét qua Hà Nội, trong lúc mọi thứ còn ngổn ngang, những NLĐ này đã phải bước ra đường làm việc để mưu sinh. Họ không được phép nghỉ để đảm bảo an toàn cho bản thân”.

Tình trạng thiếu vắng các biện pháp dự phòng tài chính càng nghiêm trọng hơn dưới tác động của biến đổi khí hậu. Thời tiết ngày càng khắc nghiệt, lao động ngoài trời dễ mắc bệnh. 22,3% NLĐ tham gia khảo sát cho biết có sức khỏe yếu, thường xuyên phải nghỉ làm để trị bệnh. Họ mắc 21 loại bệnh thông thường, chủ yếu là các bệnh liên quan đến nhiệt độ, hô hấp và xương khớp.

Họ làm việc ngoài trời nên dễ mắc bệnh; khi bệnh phải nghỉ làm mà không có chế độ ốm đau nên mất thu nhập.

“Vòng luẩn quẩn giữa sức khỏe kém và thu nhập thấp đang đẩy nhiều NLĐ vào tình trạng dễ bị tổn thương hơn. Khi không có đủ thu nhập, họ càng khó tiếp cận các dịch vụ y tế cần thiết hoặc đầu tư vào các thiết bị bảo hộ phù hợp, từ đó lại càng ảnh hưởng nhiều hơn đến khả năng lao động và thu nhập”, PGS, TS Nguyễn Đức Lộc nhận định.

Cần nhiều chính sách hỗ trợ

Nghiên cứu của Social Life còn phát hiện những khoảng trống đáng kể trong chính sách bảo vệ NLĐ làm việc ngoài trời trước tác động của biến đổi khí hậu. Hầu hết người sử dụng lao động hỗ trợ NLĐ rất hạn chế, chủ yếu là cung cấp thiết bị bảo hộ cá nhân cơ bản. Đáng chú ý, nhóm lao động tự do như bán hàng rong, chạy xe ôm công nghệ… gần như không có bất kỳ hình thức bảo vệ nào.

Viện trưởng Viện Social Life cho biết, tại một số nền kinh tế, nhiều chính sách được ban hành nhằm hỗ trợ NLĐ ngoài trời như Quỹ hỗ trợ thời tiết khắc nghiệt cho lao động ngoài trời của Singapore, Bảo hiểm thời tiết ở Bangladesh.

Dựa trên kinh nghiệm quốc tế, Viện Social Life đề xuất xây dựng một số giải pháp trước mắt, bao gồm xây dựng các trạm nghỉ di động cho NLĐ ngoài trời, thiết lập quỹ hỗ trợ, gói bảo hiểm vi mô cho lao động tự do, phi chính thức.

Về dài hạn, cần có những giải pháp hỗ trợ sinh kế một cách căn cơ và đồng bộ để tăng cường khả năng chống chịu của NLĐ trước tình trạng thời tiết ngày càng khắc nghiệt do biến đổi khí hậu, như đào tạo nghề, xây dựng kỹ năng tự bảo vệ sức khỏe, xây dựng nền tảng kết nối việc làm thời vụ để NLĐ có thể làm công việc an toàn hơn vào những ngày thời tiết xấu.

Theo Phương Anh từ Báo Lao động và Xã hội số 22 – Nguồn: Báo Dân Trí